Buồn nôn và nôn ở bệnh nhân ung thư: Cách kiểm soát

Nôn ở bệnh nhân ung thư là một trong những triệu chứng thường gặp và gây nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe thể chất lẫn tinh thần trong quá trình điều trị. Tình trạng này không chỉ khiến người bệnh mệt mỏi, mất nước, suy dinh dưỡng mà còn làm giảm khả năng tuân thủ phác đồ điều trị. Việc hiểu rõ nguyên nhân, cách kiểm soát và chế độ ăn uống phù hợp sẽ giúp bệnh nhân cải thiện chất lượng cuộc sống rõ rệt.

Tổng quan về nôn ở bệnh nhân ung thư

Bệnh nhân ung thư thường xuất hiện như một tác dụng phụ của các phương pháp điều trị như hóa trị, xạ trị hoặc do chính khối u gây ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa và thần kinh. Nếu không được kiểm soát tốt, tình trạng buồn nôn và nôn kéo dài có thể dẫn đến suy kiệt, sụt cân, rối loạn điện giải và ảnh hưởng nghiêm trọng đến tinh thần người bệnh.

Mỗi bệnh nhân có mức độ buồn nôn khác nhau, phụ thuộc vào loại ung thư, phương pháp điều trị, thể trạng và khả năng dung nạp thuốc. Do đó, việc theo dõi sát sao và can thiệp kịp thời là vô cùng quan trọng.

Nguyên nhân gây buồn nôn ở bệnh nhân ung thư

Hóa trị và nguy cơ gây buồn nôn, nôn ói

Hóa trị là nguyên nhân phổ biến nhất. Một số loại thuốc hóa chất kích thích trung tâm nôn trong não hoặc làm tổn thương niêm mạc dạ dày và ruột, khiến người bệnh buồn nôn ngay trong ngày điều trị hoặc kéo dài vài ngày sau đó.

Xạ trị ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa

Xạ trị tại các vùng như bụng, não, ngực hoặc xương chậu có thể gây buồn nôn và nôn. Triệu chứng có thể xuất hiện ngay sau khi xạ trị hoặc vài giờ sau, tùy thuộc vào liều lượng và vị trí chiếu xạ.

Nguyên nhân khác trong quá trình điều trị

Ngoài ra còn có thể do:

• Tác dụng phụ của thuốc giảm đau, kháng sinh
• Táo bón, tắc ruột
• Lo lắng, căng thẳng tâm lý
• Nhiễm trùng hoặc rối loạn chuyển hóa

Khi xuất hiện buồn nôn hoặc nôn ói, người bệnh cần báo ngay cho bác sĩ để được đánh giá và điều chỉnh kịp thời.

Vai trò của thuốc trong kiểm soát nôn ở bệnh nhân ung thư

Hiện nay có nhiều loại thuốc chống nôn hiệu quả được sử dụng cho bệnh nhân ung thư. Bác sĩ sẽ lựa chọn thuốc phù hợp dựa trên:

• Phác đồ điều trị
• Mức độ buồn nôn
• Thể trạng người bệnh

Thuốc có thể được kê theo lịch cố định hoặc dùng khi cần thiết. Nếu thuốc ban đầu chưa mang lại hiệu quả, bác sĩ có thể đổi sang loại khác hoặc phối hợp nhiều thuốc để kiểm soát tốt hơn tình trạng nôn ở bệnh nhân ung thư.

Những điều nên làm để giản nôn ở bệnh nhân ung thư

Để giảm tình trạng nôn ở bệnh nhân ung thư, người bệnh cần chú trọng điều chỉnh thói quen ăn uống và sinh hoạt hằng ngày. Nên ăn nhẹ trước các buổi điều trị, chia nhỏ bữa ăn trong ngày, ăn chậm và ưu tiên các món mềm, dễ tiêu hóa. Thực phẩm nên ít mùi, vị nhạt và có thể dùng ở dạng nguội hoặc hơi lạnh để hạn chế kích thích dạ dày. Bên cạnh đó, việc uống đủ nước với từng ngụm nhỏ, kết hợp nghỉ ngơi đúng cách sau ăn và giữ không gian sống thông thoáng, sạch sẽ cũng góp phần quan trọng trong việc giảm cảm giác buồn nôn và cải thiện sự thoải mái cho người bệnh.

Những điều cần tránh

Bên cạnh các biện pháp hỗ trợ, người bệnh cũng cần tránh một số yếu tố làm tình trạng buồn nôn trầm trọng hơn:

• Tránh thức ăn nhiều dầu mỡ, chiên rán
• Hạn chế đồ ngọt, cay, nhiều gia vị
• Không ăn trong không gian nóng, bí, có mùi nấu nướng
• Tránh cà phê, rượu bia, nước có gas mạnh

Việc tuân thủ các nguyên tắc này sẽ giúp kiểm soát nôn ở bệnh nhân ung thư hiệu quả hơn.

Thực phẩm nên và không nên dùng khi bị nôn ở bệnh nhân ung thư

Thực phẩm nên dùng

• Nhóm giàu protein dễ tiêu: Thịt luộc hoặc nướng, cá hấp, gia cầm, trứng luộc, sữa chua ít béo, súp kem từ sữa ít béo
• Tinh bột nhẹ bụng: Bánh mì nướng, bánh quy mặn, mì sợi, ngũ cốc lạnh
• Rau củ và trái cây: Khoai tây luộc hoặc nghiền, trái cây mềm
• Nước trái cây loãng: Gelatin, pudding, bánh bông lan xốp

Thực phẩm không nên dùng

• Thịt béo, xúc xích, thịt xông khói
• Đồ chiên rán, khoai tây chiên
• Bánh ngọt, donut, bánh quế
• Rau có mùi nồng, nước sốt cay
• Rượu, cà phê, kem nhiều chất béo

Việc lựa chọn đúng thực phẩm đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát nôn ở bệnh nhân ung thư.

Khi nào cần liên hệ bác sĩ?

Người bệnh cần báo ngay cho bác sĩ nếu:

• Nôn liên tục không kiểm soát
• Không ăn uống được trong 24 giờ
• Có dấu hiệu mất nước, mệt lả
• Nôn ra máu hoặc dịch bất thường

Can thiệp sớm giúp hạn chế biến chứng và duy trì hiệu quả điều trị ung thư.

Kết luận

Nôn ở bệnh nhân ung thư là tình trạng phổ biến nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu người bệnh được hướng dẫn đúng cách và phối hợp chặt chẽ với bác sĩ điều trị. Việc sử dụng thuốc phù hợp, kết hợp chế độ ăn uống khoa học và điều chỉnh sinh hoạt sẽ giúp giảm đáng kể cảm giác buồn nôn, nâng cao thể trạng và chất lượng sống trong suốt hành trình điều trị ung thư.